Historio di Zimbabwe

Arkeologiala restaji de petroepoko montras ke Zimbabwe habitesas de adminime 100 mil yari ante nun, da populi Khoisan. La maxim anciena populo konocata esis le San, qui produktis pikturi en kaverni. L'unesma habitanti qui parolis bantua lingui arivis cirkume 2.000 yari ante nun, dum Bantua expanso tra Afrika.^[1][2]

Ceramikaji de la 7ma yarcento da populi bantua trovesis nord-este de Zimbabwe.^[3] Tamen, l'exakta epoko dil arivo di populo Shona esas necerta. Altra populo qua habitis la regiono esis le Mapungubwe, bantua grupo veninta de la nuna Sudafrika, qua habitis regiono proxim lago Mutrikwe, konocata kom Granda Zimbabwe. Granda Zimbabwea komencis konstruktesar dum la 11ma yarcento ed atigis lua apogeo dum la 15ma yarcento. Zimbabwe esas la nomo di ca ruini en Shona-linguo.

De cirkume 1430 til 1760, la regiono apartenis al rejio Mutapa (Portugalane, Monomotapa). Ca rejio administris granda parto di nuna Zimbabwe e parto di centrala Mozambik. Portugalana kolonigiisti destruktis la komerco e komencis serio di militi qui febligis la rejio. En 1834, le Ndebele arivis a la regiono pos ke li ekpulsesis de Sudafrika. Li establisis teritorio konocata kom "Matabelelando", kun Bulawayo kom lua chef-urbo.

En 1888, Cecil Rhodes, proprietanto di minado-kompanio British South Africa Company (BSAC) recevis yuro por minar de Lobengula, lor rejo dil populo Ndebele. Rhodes stimulis l'arivo di blanka koloniigiti por explotar diamanti. Pos lua morto, kompanio BSAC adoptis nomo "Rhodezia" por tota la teritorio. En 1898, la regiono sude del fluvio Zambezi rinomizesis Sudala Rhodezia. En oktobro 1923, Sudala Rhodezia divenis Britaniana kolonio kun propra guvernerio.

En 1930, l'Akto pri Partigo di Tereni (Angle: Land Apportionment Act) dividis tereni en quar arei, segun rasala kriterii: tereni posedita da blanki qui ne povis kompresar da negri; arei komprebla da negri qui havis pekunio por komprar li; tribuala landi qui divenis rezervaji; e arei di la krono Angla, qui future transformesus en parki. Cirkume 50 mil blanki recevis preske 50% de la tereni, kontre ke 1 milion Afrikani recevis nur 29,8% de la tereni.

En 1965, Ian Smith proklamis Zimbabwe nedependanta de Unionita Rejio kun nomo Rhodezia, e mantenis apartheid-rejimo. Interna milito kontre apartheid-rejimo balde komecis. Kun fino di milito, la nedependo di Zimbabwe agnoskesis en 1980.

En 2000, la guvernerio komencis repartisar tereni qui apartenis a blanki inter negri.

1. ↑ Pre-colonial history of SA - Publikigita da South African History Online. URL vidita ye 17ma di julio 2016. 
2. ↑ Zimbabwe - Publikigita da South African History Online. URL vidita ye 19ma di januaro 2019. 
3. ↑ Bantu-Speaking People in Southern Africa.  Dato di publikigo: 1989.  Pagino/pagini: 156.